Początkowo na Wyspach Japońskich dominował manaizm. W epoce neolitu, w czasach kultury jōmon (ok. 12 tys. p.n.e.-ok. 400 p.n.e.),występował animizm, kult przodków oraz kulty płodnościowe, związane z ideą kobiety-matki. W czasach kultury Yayoi (ok.400 p.n.e. – 2 poł. III w. n.e.) tworzą się lokalne kulty, mity i obrzędy o charakterze plemiennym. Wszystkie budzące grozę i niezrozumiałe zjawiska przyrody (Słońce, Księżyc, morze, góra, burza, piorun itp.) uważano za zamieszkałe przez duchy, zwane kami. Modlono się do nich i składano im ofiary. Kami to siły duchowe związane z określonym terytorium. Kami mogły występować w postaci przedmiotów, zwanych shintai (np. zwierciadło, miecz, drogi kamień lub zjawiska przyrody: skały, drzewa, góry).
We wczesnym społeczeństwie japońskim ważną rolę odgrywały uji (wspólnoty rodowe łączące grupę rodzin podlegających władzy głowy rodu). W obrębie uji czczono wspólne bóstwo opiekuńcze, ujigami, mające posiadać moc opiekuńczą wobec danego uji i jego terytorium, i uznawane najczęściej za przodka grupy. Na czele uji stał naczelnik, który był głównym kapłanem w kulcie bóstwa rodowego. Jeśli ród zyskiwał na znaczeniu, to również i ranga jego bóstwa rosła. Tak stało się z Amaterasu, która dzięki potędze i prestiżowi rodu cesarskiego zrobiła „karierę” ogólnopaństwową i zajęła naczelne miejsce panteonie sintoistycznym.
W epoce kofun (2 poł. III w. – 710r.) nastąpiło wzmocnienie struktur uji oraz władzy, zdobywanej często na drodze militarnej przez ambitnych przywódców. Kraj podzielony był na wiele związków plemiennych lub „królestw”, z których każde miało własnych bogów i odrębne obrzędy. Walki pomiędzy uji sprzyjały procesowi centralizacji poszczególnych terytoriów, a później państwa. Z walk tych na przełomie okresu Yayoi i kofun zwycięsko wyszedł ród z Yamato (środkowa Japonia), który – podbijając kolejne rody – doprowadził do utworzenia państwa i stanął na jego czele. Ujigami tego rodu była Amaterasu, której kult został narzucony innym, pokonanym uji. W ten sposób tworzy się panteon, na którego czele stoi bogini Słońca, Amaterasu. Obok niej czczono boga burzy Suzanō oraz ich potomków. Początkowo w każdej okolicy i w każdym rodzie istniały odrębne opowieści o bogach. Władcy kraju Yamato, którzy uznali się za potomków bogini Amaterasu, spowodowali scalenie tych rozproszonych i często nawzajem sprzecznych mitów oraz powiązanie ich w całość.
W państwie Yamato wytworzył się zatem następujący system: naczelnik potomków nieba (czyli ród cesarski) za sprawą Amaterasu sprawował opiekę nad całym krajem, natomiast naczelnicy pozostałych uji, dzięki swoim ujigami o mniejszej i terytorialnie ograniczonej sile, zapewniali opiekę lokalną i czerpali z tej mocy uprawnienia do sprawowania lokalnych rządów. Wpływy chińskie, zwłaszcza konfucjanizm, taoizm oraz teoria Yang-yin, docierające od V w. do Japonii, przyczyniły się do wprowadzenia zmian w dziedzinie religii. Wzbogacony został ubogi dotąd ceremoniał, kult bóstw związanych z dworem w Yamato nabrał charakteru państwowego oraz dokonano rozróżnienia na bogów niebiańskich (amatsukami) i ziemskich (kunitsukami). Do pierwszej grupy zaliczono przede wszystkim bogów związanych z mitem o Amaterasu.
W wyniku oddziaływania wpływów chińskich wprowadzono też nazwę na oznaczenie rodzimych japońskich kultów: shintō (lub shindō), czyli „droga bogów” lub „droga duchów”. Zapożyczone z Chin nowe pojęcie sin zrównano wówczas ze starym pojęciem kami i dołączono do niego, również zapożyczony, termin to lub do ( w Chinach dao), oznaczający tyle co droga, kierunek, postępowanie, metoda, ład, nauka. Terminem shinto zaczęto posługiwać się od momentu, gdy po 552r. rozpoczęła się w Japonii epoka buddyzmu. Obcemu terminowi butsudō (droga Buddy) trzeba było bowiem przeciwstawić termin shintō (droga bogów japońskich), tak jak obcej religii należało przeciwstawić religię własną. Było to ważne zwłaszcza dla elity rodów z Yamato, opierającej swoje roszczenia do władzy na pochodzeniu od rodowych kami (wówczas już sin), głównie od Amaterasu.
Shintō, Buddyzm i konfucjanizm traktowane były przez władców na równi. Jednak w wyniku przeprowadzonej w latach 645–702 (kodeks Taihō) wielkiej reformy państwowej, której celem było uczynienie władcy faktycznym panem ludzi i ziemi, doszło do pewnego wywyższenia shinto. Utworzono wówczas dwa najwyższe urzędy centralne: Dajōkan (Wielka Rada Stanu) i Jingikan (Urząd do Spraw Kultu). Drugi z nich opiekował się kultem na dworze i w świątyniach shintō, organizował najważniejsze uroczystości oraz sprawował nadzór nad wyroczniami.
W okresie Nara (710-794), kiedy nasila się ekspansja buddyzmu oraz pojawiają się tendencje synkretystyczne (przenikanie się shintō i buddyzmu), dokonano kodyfikacji mitologii sintoistycznej. W wyniku selekcji pewnych wątków mitologicznych stworzono z nich logiczną całość. W ten sposób powstały dwie święte księgi shinto: Kojiki (Kronika spraw dawnych) i Nihongi (Kronika japońska). Pierwsza z nich spisana została w 712r. przez urzędnika cesarskiego ō-no Yasumarō (dzieje świata od początku do 628r.), a druga w 720r. przez kolegium redakcyjne z księciem Toneri na czele (zebrano mity dotyczące bogów oraz opisano dzieje Japonii od panowania legendarnego władcy Jimmu do 696r.). Teksty te stanowią bogate źródło wiedzy o głównych rodach boskich oraz o wczesnej Japonii. Przede wszystkim zaś dawały one uzasadnienie supremacji rodu cesarskiego i podporządkowania narodu panującej dynastii na zasadzie niebiańskiego posłannictwa. Przedstawiały one polityczne racje politycznych ambicji ówczesnych władców – stąd tyle miejsca poświęcono boskim genealogiom rodu cesarskiego. Dawne wierzenia, a zwłaszcza kult przodków i natury, zostały przekształcone w kult cesarza i wielkiej Japonii. W X w. spisano też Norito (zaklęcia), pochodzące z epoki znacznie wcześniejszej a zawierające recytacje rytualne skandowane przy różnych okazjach (np. prośba o deszcz, o oczyszczenie itp.)
W okresie Nara zakończył się pierwszy i zasadniczy etap formowania shintō. Dawny naczelnik uji z Yamato podporządkował sobie naczelników innych uji i stał się cesarzem. W procesie legalizowania owej hegemonii znaczącą rolę odegrała religia, a zwłaszcza pogląd, że ród cesarski wywodzi się od głównej bogini panteonu. Władca przyjął tytuł Tenshi (syn Niebios) i tennō (niebiański władca), potwierdzając swoje prawo do panowania przez odwołanie się do zapożyczonej z Chin koncepcji „mandatu Niebios”.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz